सुन्दर धिताल – एउटा त्यस्तो नाम हो जसले नेपाली रंगमञ्च र सिनेमा दुबैलाई मौन तर प्रभावशाली ढंगले समृद्ध बनाइरहेका छन्। उनका संवादहरू कहिलेकाहीँ मौनतामा घुलिन्छन्, उनका निर्देशनहरू शब्दभन्दा गहिरा बन्छन्। सुन्दर धिताल भनेको एउटा भावनात्मक अभ्यासशाला हुन् जहाँ समाजका मौन पाटाहरू बोल्न सिक्छन्। रंगमञ्च र सिनेमा दुवैको दुनियाँमा सुन्दर धितालको उपस्थिति चिच्याहट होइन त्यो मौनताको संगीत हो ।
हेटौडाबाट कलाकार बन्ने हुटहुटी लिएर विसं २०७१ तिर रंगमञ्चको ढोकाबाट प्रवेश गरेका सुन्दर, सुरुमा कलाकारको रूपमा देखिए। तर रंगमञ्चले उनलाई बोल्न मात्र होइन, सुनाउन पनि सिकायो – दृश्य र मौनतामार्फत। कान्तिपुर थिएटरमा पहिलो पटक उनको निर्देशनमा मञ्चन भएको नाटक ‘मिरा’ त्यो प्रमाण हो – जहाँ नारीको आत्मसंघर्ष, धार्मिक विडम्बना र प्रेमको चेतना एकै चोटि बोलेको थियो।‘मिरा’ केवल नाटक थिएन, त्यो उनीभित्रको दृष्टिकोणको उद्घोष थियो — "थिएटर मनोरञ्जन होइन, आत्मा सुनाउने मञ्च हो। मिरा’ केवल एक नारीको कथा थिएन – त्यो आत्माको चेतना यात्रा थियो। मञ्चमा उभिएर समाजको यथार्थ र धार्मिक विडम्बनालाई जुन ढंगले उनले उजागर गरे, त्यो शब्दभन्दा दर्शनात्मक थियो। मिरा उनको पहिलो निर्देशन भएको नाटक भने हैन , यस अघि उनले समय पिडा नाटक निर्देशन गरेका थिय । मिरा उनको दोश्रो निर्देशन रहेको नाटक हो । सुन्दर धिताल नेपाली रंगमञ्चका सौम्य योद्धा हुन्। न ऊर्जावान् चिच्याहटमा, न ग्ल्यामरस भीडमा – धिताल को कला शान्त पानी जस्तो गहिरो छ। उनको यात्रा केवल सफलताको होइन – त्यो संवेदनशीलताको आन्दोलन हो। सुस्ताइरहेको रंगमञ्चलाई पछिल्लो समय उठाउनमा सुन्दरको `मिरा´ को हात छ भन्दा पनि फरक पर्दैन । यदि भोलीको दीनमा कहिले नाटक नहेर्ने दर्शक पनि रंगमञ्चमा गएर नाटक हेर्छन् भने मिरा निर्देशक सुन्दर धिताल र मिराकी `मिरा´अभिनेत्री रेखा थापाको कारण नयाँ दर्शकले रङ्गमन्चको बाटो देखेको भन्दा पनि हुन्छ । नेपाली रंगमञ्च, सिनेमा र सामाजिक सन्देश दिने सृजनामा धितालले पछिल्लो केही वर्षमा महत्त्वपूर्ण छाप छोडेका छन् ।
पर्दाको यात्रा: भावनालाई अभिनयमा रूपान्तरण
थिएटरमा मन्थन गरिसकेपछि सुन्दर धितालको अर्को खोजी सुरु हुन्छ सिनेमा पर्दामा।हेटौडाका धिताल अब्बल निर्देशक मात्र हैनन् , एउटा अब्बल कलाकार पनि हुन् । उनी पर्दामा आउने कलाकार हुन् नै त्यो भन्दा बढी उनी पात्रमा बाँच्न आउने कलाकार हुन्।उनी आफैले पनि केही नाटकहरूमा अभिनय गरिसकेका छन् । म्यारिज प्रपोजल , २४ मा १२ लगायत उनले अभिनय गरेका नाटक हुन् । लघु चलचित्र म्युजिक भिडियो हुँदै ठुलो पर्दामा देखिएका उनको डेब्यु फिल्म `रंगेली´ हो ।फिल्म ‘रंगेली’ मा उनले खेलेको विद्रोही भूमिकाले धेरैको ध्यान खिच्यो न संवाद बढी, न हाउभाउ बनावटी।तर, त्यो पात्र यानिकी `गट्टु भैया´ दर्शकको स्मृतिमा बस्यो।किनकि त्यो ‘सुन्दर’ थिएन, त्यो ‘पात्र’ थियो।उनी त्यो अभिनेता होइनन् जो पात्रभित्र ‘आफू’ खोज्छन्।उनी त्यस्ता अभिनेता हुन् जो आफूलाई भुलेर पात्र बन्छन्।यस कारण, उनका अभिनयमा ग्लैमर छैन —तर साँचोपन छ, भोगाइ छ, मौन प्रतिरोध छ।
क्यारेक्टर डिजाइनको गहिरो अभ्यास
सुन्दर स्क्रिप्ट पढ्ने बित्तिकै अभिनय गर्दैनन्।उनी पात्र बन्छन्, पात्र खोज्छन् — समाजमा, वरिपरिका मान्छेहरूमा, अनि आफ्नो भित्री आवाजमा।त्यसपछि उनी हिँडाइ बदल्छन्, बोली बदल्छन्, चालढाल बदल्छन्। त्यसै कारण, सुन्दरका धेरै पात्र स्क्रिप्टभन्दा गहिरा लाग्छन्।‘पात्र’ बन्ने प्रयासमा उत्तिकै इमानदार छन्।हामीले देख्नुपर्ने कुरा के हो भने —हरेक चर्चित अनुहार कलाकार हुँदैन, र हरेक सादा अनुहार सामान्य हुँदैन।रंगमञ्चमा, पर्दामा, र भित्रभित्रको गहिराइमा सुन्दर एउटा मौन क्रान्ति हुन्।जसको आवाज भोलिका दिनमा अझ स्पष्ट सुनिनेछ। सुन्दर आफूलाई लुकाएर आफ्नो चरित्रलाई प्राण दिन्छन् । सुटिङ फ्लोरमा वा क्यामेरा अघिल्तिर पुगेपछि होस् वा रङ्गमन्चमा नै , शरीरका अवयवलाई रूपान्तरण गर्न सक्ने खुबी उनमा छ/छैन ज्ञात छैन । यद्यपि जब कुनै चलचित्र वा नाटकको स्क्रिप्ट आफ्नो हातमा पर्छ, त्यही बेलादेखि उनी शारीरिक/मानसिक रूपमा आफूलाई चरित्रमा ढाल्न थाल्छन् । यस्तो अवस्थामा उनी सुन्दर धितालबाट क्रमशः अर्को व्यक्तिमा रूपान्तरण भएको स्पष्ट भान हुन्छ ।
वर्तमान र भविष्य
कलाकार तथा निर्देशक सुन्दर धितालको अभिनय रहेको नयाँ फिल्म `सोल्टिनी´ पनि प्रदर्शनको तयारीमा रहेको छ । अर्जुन सुवेदीको निर्देशनमा तयार भएको उक्त फिल्ममा सुन्दर मुख्य भूमिकामा रहेका छन् । भोलिका दिनमा सुन्दर कुन मञ्चमा उभिनेछन्, कुन पर्दामा देखिनेछन्, त्यो भन्न सकिन्न। तर जहाँ देखिए पनि, त्यो अभिनय मात्र हुने छैन – त्यो दर्शन हुनेछ।
दृष्टिकोण:
सुन्दरका लागि थिएटर वा फिल्म, केवल मनोरञ्जनको साधन होइन। यो परिवर्तनको स्वर हो, जसले समाजलाई ऐना देखाउन सक्छ। उहाँको सृजनामा संवेदनशीलता छ, मौनता छ, र एक प्रकारको आध्यात्मिक खोज पनि।
